Các khanh tộc lộng quyền Lục_khanh

Hai đời quân chủ nước Tấn là Văn công, Tương công có uy tín và năng lực kiềm chế được các khanh tộc, sau khi Tấn Tương công chết, nước Tấn bắt đầu rơi vào nội loạn bởi các quyền thần và sự tranh chấp quyền lực giữa các khanh tộc.

Hồ thị lưu vong

Tính đến đời Tương công, họ Hồ đã phát triển thành khanh tộc lớn, từng có công giúp dòng thứ nước Tấn giành ngôi vị, loại trừ công thất và mở mang bờ cõi, lại có công tòng vong, là họ ngoại của Tấn Văn công. Đời Hồ Xạ Cô từng làm Chính khanh trước khi bị Tương công hạ xuống bậc Thứ khanh.

Nguyên trước khi chết, Tương công di mệnh cho Chính khanh nước Tấn là Triệu Thuẫn phò tá con mình là Thế tử Di Cao lên ngôi. Tuy nhiên, sau khi cân nhắc, Triệu Thuẫn đã quyết định không lập Thế tử Di Cao, vốn còn nhỏ tuổi, mà lập một công tử lớn tuổi lên ngôi vị quốc quân. Phe cánh của Thứ khanh Hồ Xạ Cô muốn đón em Tương công là công tử Lạc, vốn làm quan ở nước Trần, lên ngôi. Tuy nhiên, Triệu Thuẫn ép các triều thần đón công tử Ung, cũng là em Tương công, đang làm con tin ở nước Tần, lên ngôi. Mâu thuẫn Hồ thị và Triệu thị bùng nổ khi Triệu Thuẫn cho người giết chết công tử Lạc và để trả đũa, Hồ Xạ Cô cũng cho người giết Dương Xử Phụ, người từng khuyên Tấn Tương công nên dùng Triệu Thuẫn thay Hồ Xạ Cô ở chức Chính khanh. Nhân cơ hội này, Triệu Thuẫn cho diệt trừ vây cánh của Hồ Xạ Cô, bức Hồ Xạ Cô phải lưu vong ra nước ngoài. Hồ thị từ đó mất hẳn vai trò trên chính trường nước Tấn.

Triệu Thuẫn giết vua

Hồ Xạ Cô lưu vong, Triệu Thuẫn cho một người thuộc vây cánh mình là Tiên Khắc thay vào vị trí Trung quân tá. Tuy nhiên, bấy giờ áp lực của triều thần trở lại, buộc Triệu Thuẫn phải lập Di Cao lên ngôi quốc quân, lúc đó mới 7 tuổi lên ngôi quốc quân, tức Tấn Linh công. Triệu Thuẫn cho quân phục kích đánh Tần tại đất Linh Hồ, giết công tử Ung, bất ngờ trở mặt với nước Tần.

Hành động chuyên quyền của Triệu Thuẫn làm nảy sinh mâu thuẫn trong nội bộ nước Tấn tức thì. Các tướng Tiên Miệt, Sĩ Hội phản đối Triệu Thuận, lưu vong sang Tần. Các tướng Cơ Trịnh Phủ, Sĩ Cốc, Lương Ích Nhĩ, Khoái Khắc nổi loạn, giết chết Tiên Khắc, bị Triệu Thuẫn giết chết. Do Linh công còn quá nhỏ, Triệu Thuẫn chuyên quyền, bổ nhiệm các tướng thân cận mình vào các chức vụ chủ chốt như Tuân Lâm Phụ làm Trung quân tá thay Tiên Khắc, Khước Khuyết thăng làm Thượng quân tướng thay Cơ Trịnh Phủ, Du Biền làm Thượng quân tá, Loan Thuẫn làm Hạ quân tướng thay Tiên Miệt, Tư Giáp (con Tư Thần) làm Hạ quân tá thay Tiên Ðô. Ngoài ra có Ðề Di Minh làm Xa hữu, Hàn Quyết làm Tư mã.

Cuộc nội loạn làm tổn hao nguyên khí của nước Tấn không ít. Tấn bắt đầu suy, không kềm chế nổi tham vọng bá chủ của Sở. Bên cạnh đó, do thái độ trở mặt đã kết oán với Tần, một đồng minh thân cận với Tấn suốt 2 đời quân chủ Văn công, Tương công. Năm 615 TCN, Tần tấn công Tấn, nhưng do lương thảo ít nên phải rút quân. Nhờ uy thế thắng trận, Triệu Thuẫn thay Tư Giáp bằng Tư Khắc, con Tư Giáp, làm Hs quân tá; đồng thời dùng mưa đưa Sĩ Hội về nước, giảng hòa và phong làm Đại phu.

Tấn Linh công lớn lên ham mê tửu sắc, vui chơi không lo việc triều chính, xây cất trang trí cung điện và giết người vô tội. Triệu Thuẫn nhiều lần can ngăn. Còn Linh công lâu ngày chán ghét Triệu Thuẫn, hai lần sai lực sĩ đi ám sát Triệu Thuẫn nhưng đều không thành công. Triệu Thuẫn sợ hãi, bỏ trốn khỏi cung.

Tháng 9 năm đó, em Triệu Thuẫn là Triệu Xuyên mang quân đánh úp vào cung giết chết Tấn Linh công rồi đón Triệu Thuẫn về nước, lập chú Linh công là công tử Hắc Đốn lên ngôi, tức Tấn Thành công.

Năm 588 TCN, Tấn Cảnh công bắt đầu đặt ra Lục khanh cho 6 họ đại phu lớn: Trí, Phạm, Trung Hàng, Hàn, Triệu, Ngụy.

Nỗ lực của họ Loan

Sự suy yếu của các họ công thất là cơ hội cho các đại phu nổi lên nắm quyền lực. Sau khi được Tấn Cảnh công thăng làm khanh năm 588 TCN, thế lực của các "tư gia" ngày càng lớn hơn và cuộc tương tranh ngày càng ác liệt. Ngay giữa các họ tư gia và các họ công thất cũng có chia rẽ và quan hệ với nhau khá phức tạp và đấu tranh lẫn nhau, nhưng kẻ bị tiêu diệt cuối cùng trong cuộc đấu tranh là các họ công thất.

Thời Tấn Tương công, họ Hồ bị đánh bại phải chạy sang nước Địch. Thời Tấn Lệ công, họ Khước bị diệt. Bản thân Tấn Lệ công trong cuộc đấu tranh cũng bị Loan Thư và Tuân Yển giết chết.

Các họ Tiên, Tục, Khánh, Tư lần lượt bị diệt, không còn trong chính trường nước Tấn.

Đến thời Tấn Bình công, mâu thuẫn giữa công thất và tư gia nổ ra thành nội chiến tại nước Tấn. Họ Loan có mâu thuẫn với các đại phu, bị gièm pha phải chạy sang nương nhờ Tề Trang công. Năm 550 TCN, Tề Trang công giúp quân cho Loan Doanh lẻn về thành Khúc Ốc nước Tấn.

Loan Doanh muốn lật đổ quyền hành của các đại phu nước Tấn, bèn tập hợp lực lượng ở thành Khúc Ốc. Trong số lục khanh, Loan Doanh chỉ được lòng họ Ngụy, nên ngầm sai người về Giáng đô nhờ Ngụy Thư giúp làm nội ứng.

Tháng 4 năm 550 TCN, Loan Doanh mang quân đánh úp Giáng đô. Con Phạm Mang là Phạm Ưởng dò biết Ngụy Thư định giúp cho Loan Doanh, tìm cách ngăn trở khiến Ngụy Thư bị giữ chân trong triều, không thể ra mặt điều quân giúp họ Loan. Liên quân lục khanh cuối cùng đánh bại họ Loan. Loan Doanh bại trận phải rút về thành Khúc Ốc.

Lục khanh mang quân đánh thành, cuối cùng hạ thành và diệt tộc họ Loan tại Khúc Ốc.

Công thất bị loại bỏ

Từ khi họ Loan là công thất lớn nhất bị diệt, các khanh đại phu ra mặt chuyên quyền, vua Tấn còn ít quyền lực. Dù vẫn duy trì ngôi bá chủ trên danh nghĩa, các vua Tấn không có thực quyền. Nhiều cuộc chiến tranh chấp ngôi bá chủ với nước Sở và can thiệp vào các nước chư hầu khác do các khanh đại phu quyết định, điều động binh sĩ; tiến đánh và rút lui đều do họ quyết định, các vua chư hầu nhỏ phải cầu cạnh họ. Năm 516 TCN, Vệ Linh côngTống Cảnh công sai sứ sang Tấn, đề nghị nước Tấn giúp Lỗ Chiêu công về nước, trị tội họ Quý nước Lỗ chuyên quyền. Nhưng đại phu họ Quý nước Lỗ sai sứ sang đút lót cho đại phu họ Phạm để nước Tấn đừng giúp vua Lỗ. Lục khanh tâu với Tấn Khoảnh công rằng họ Quý không có lỗi. Vì vậy nước Tấn không ra tay giúp Lỗ Chiêu công.

Năm 514 TCN, lục khanh nhân cơ hội Tấn Khoảnh công không bằng lòng với mấy người cùng họ công thất là Kỳ Doanh và Dương Tự Ngã, bèn dùng pháp luật buộc tội và giết chết hai người. Tấn Khoảnh công diệt hẳn hai họ công thất, khiến vây cánh họ vua Tấn ngày càng yếu không có ai giúp.

Lục khanh chia đất của họ Kỳ làm 7 huyện, đất họ Dương thành 3 huyện, chia nhau và cho con cháu mình vào triều làm quan[8]. Thế lực vua Tấn suy trong khi lục khanh càng mạnh.